Zahvaljujući radu Ćirila i Metodija, Sloveni su dobili svoj prvi pisani jezik – staroslovenski. Bio je to prevod crkvenih tekstova sa grčkog, koji je ujedno postao i temelj slovenske književnosti i kulture. To je prvi put da je jedan narod izvan latinsko-grčkog sveta dobio pravo da se moli, piše i misli na svom jeziku. Uvođenjem slovenskog jezika u liturgiju i obrazovanje, Ćirilo i Metodije ne samo da su širili pismenost, već su radili i na organizaciji nacionalne crkve među Slovenima.
U Srbiji se 24. maja obeležava Dan Ćirila i Metodija – Dan slovenske pismenosti i kulture, državni praznik koji nas podseća na korene našeg jezičkog ikulturnog identiteta.
Ovaj datum je od 2019. godine uvršćen u kalendar državnih praznika i posvećen je dvojici braće koji su svojim misionarskim i prosvetiteljskim radom trajno oblikovali istoriju slovenskih naroda.
Misija braće iz Soluna
Konstantin (kasnije monaško ime Ćirilo) i Metodije, poznati kao “slovenski apostoli”, rođeni su u Solunu u prvoj polovini IX veka – Metodije oko 815. godine, a Konstantin 826. ili 827. godine. Metodije je karijeru započeo kao visoki činovnik i upravnik u oblasti u dolini reke Strume, dok se Konstantin rano istakao kao izuzetno nadaren učenik. Njegove sposobnosti prepoznala je i carica Teodora, koja ga je dovela u Carigrad. Tamo je studirao sa budućim carem Mihailom i kasnije postao profesor filozofije na Velikoj školi, po čemu je dobio nadimak – Filozof.
Ćirilo i Metodije
Ćirilo i Metodijefoto: Wikipedia
Godine 863. pozvani su u Veliku Moravsku, gde su započeli veliki prosvetiteljski poduhvat – uvođenje slovenskog jezika u bogosluženje i obrazovanje. U tom periodu su stvorili glagoljicu – prvo pismo namenjeno Slovenskom jeziku, i preveli brojne crkvene tekstove sa grčkog. Njihov rad je značio početak pismenosti i kulturne emancipacije slovenskih naroda.
Put u Rim i poslednje godine
Nakon 40 meseci intenzivnog rada u Moravskoj, braća su zajedno sa učenicima krenula u Rim, verovatno kako bi osigurali priznanje za slovensko bogosluženje i zaređenje svojih učenika. Prema “Žitiju Ćirilovom”, dočekani su srdačno: papa je prihvatio i osveštao slovenske knjige, a liturgija je po prvi put svečano pevana na slovenskom jeziku.
Nažalost, tokom boravka u Rimu, Konstantin se teško razboleo. Pridružio se grčkom manastiru, uzevši monaško ime Ćirilo, i umro 14. februara 869. godine. Metodije je nastavio misiju, otišavši u Panoniju, gde je 870. postavljen za panonsko-moravskog arhiepiskopa. Ipak, njegov rad naišao je na otpor nemačkog sveštenstva, koje ga je iz zavisti i netrpeljivosti prema slovenskom jeziku zatočilo. Nakon četiri godine tamnovanja oslobađa ga papa Jovan VIII.
Progon učenika i novo žarište kulture
Nakon Metodijeve smrti 885. godine, stav crkvenih vlasti prema slovenskom jeziku i bogosluženju se menja. Učenici braće Ćirila i Metodija bivaju progonjeni, zatvarani, čak i prodavani kao roblje. Međutim, njihova vera u misiju nije pokolebana – prognani iz Moravske, pronalaze utočište u Makedoniji, kod Ohridskog jezera.
Tu nastaje novo duhovno i kulturno središte – Ohridska književna škola. Na njenom čelu bili su Kliment i Naum, učenici svetih apostola, koji su nastavili njihovu misiju. Osnivani su manastiri i škole u kojima se negovala staroslovenska pismenost i bogosluženje. Ohrid postaje jedno od najvažnijih žarišta srednjovekovne pismenosti u ovom delu Evrope.
Staroslovenski jezik – prvi književni jezik Slovena
Zahvaljujući radu Ćirila i Metodija, Sloveni su dobili svoj prvi pisani jezik – staroslovenski. Bio je to prevod crkvenih tekstova sa grčkog, koji je ujedno postao i temelj slovenske književnosti i kulture. To je prvi put da je jedan narod izvan latinsko-grčkog sveta dobio pravo da se moli, piše i misli na svom jeziku. Uvođenjem slovenskog jezika u liturgiju i obrazovanje, Ćirilo i Metodije ne samo da su širili pismenost, već su radili i na organizaciji nacionalne crkve među Slovenima.
Narodna verovanja i običaji
U narodnom predanju ovaj dan zauzima posebno mesto. Prema običajima, na dan Ćirila i Metodija ne valja prati veš, čistiti kuću ili obavljati teške fizičke poslove – smatra se da bi to moglo doneti nesreću. Umesto toga, dan je posvećen znanju i duhovnosti. Deca bi trebalo da čitaju knjige, jer se veruje da će im to doneti uspeh u učenju tokom cele godine. Ovo naročito važi za studente, za koje se kaže da bi na ovaj dan trebalo da uče – kako bi im znanje bilo blagosloveno.
Nasleđe koje traje
Više od milenijuma kasnije, delo Ćirila i Metodija ostaje temelj slovenske kulture. Njihov doprinos ne ogleda se samo u stvaranju pisma i prevodima, već i u ideji da svaki narod ima pravo na jezik, pismenost i duhovnu autonomiju. Danas, Dan slovenske pismenosti i kulture ne slavimo samo u čast prošlosti, već kao podsetnik da je pismenost temelj identiteta – i ličnog i nacionalnog.
Espreso/srbijadanas/TM
